Informacja Państwowej Komisji Wyborczej z dnia 20 września 2010 r. o prawie wybierania (czynnym prawie wyborczym) i prawie wybieralności (biernym prawie wyborczym) w wyborach do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw oraz w wyborach wójtów, Warszawa, dnia 20 września 2010 r. PAŃSTWOWA KOMISJA WYBORCZA ZPOW-703-41/10 Informacja o prawie wybierania (czynnym prawie
wyborczym) i prawie wybieralności (biernym prawie wyborczym) w wyborach
do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw oraz w wyborach wójtów,
burmistrzów i prezydentów miast. Państwowa
Komisja Wyborcza informuje, że zasady wybierania radnych do rad gmin,
rad powiatów i sejmików województw określają przepisy ustawy z dnia 16
lipca 1998 r. - Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad powiatów i sejmików
województw (Dz. U. z 2003 r. Nr 159, poz. 1547, z późn. zm.). Do wyboru radnych rad dzielnic w mieście stołecznym
Warszawie stosuje się odpowiednio przepisy Ordynacji wyborczej dotyczące
wyboru radnych do rady w gminie liczącej powyżej 20 tysięcy mieszkańców
(art. 7 ust. 2 ustawy z dnia 15 marca 2002 r. o ustroju miasta
stołecznego Warszawy ( Dz. U. Nr 41, poz. 361, z późn. zm.). Zasady wybierania wójtów, burmistrzów i prezydentów
miast określają przepisy ustawy z dnia 20 czerwca 2002 r. o bezpośrednim
wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta (Dz. U. Nr 113, poz. 984,
z późn. zm.). I. Prawo
wybierania (czynne prawo wyborcze) w wyborach do rad gmin, rad powiatów i
sejmików województw oraz w wyborach wójta, burmistrza i prezydenta
miasta 1. Obywatel
polski, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat, ma prawo
wybierania radnych do rady gminy, rady powiatu i sejmiku województwa
oraz wójta lub burmistrza albo prezydenta miasta, jeżeli stale
zamieszkuje na obszarze danej rady. Nie
mają prawa wybierania osoby pozbawione praw publicznych lub
ubezwłasnowolnione prawomocnym orzeczeniem sądu lub pozbawione praw
wyborczych prawomocnym orzeczeniem Trybunału Stanu. 2. Obywatel Unii Europejskiej niebędący
obywatelem polskim, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat
oraz, zgodnie z prawem, stale zamieszkuje w Polsce ma prawo wybierania
radnych wyłącznie do rady gminy oraz wójta lub burmistrza albo
prezydenta miasta, jeżeli nie jest pozbawiony praw wyborczych w państwie
członkowskim Unii Europejskiej, którego jest obywatelem. 3. Obywatele posiadający prawo wybierania są wpisani
do rejestru wyborców prowadzonego przez gminę. W stałym rejestrze wyborców w gminie obywatele polscy
wpisani są: 1) z urzędu -
zameldowani na obszarze gminy na pobyt stały; 2) na własny wniosek - jeżeli faktycznie stale
zamieszkują na obszarze gminy bez zameldowania
na pobyt stały albo nigdzie nie zamieszkują przebywając na obszarze
gminy, wobec których decyzję o ich wpisaniu do rejestru wyborców wydał
wójt (burmistrz lub prezydent miasta). W
stałym rejestrze wyborców w gminie są ponadto wpisani obywatele Unii
Europejskiej, którzy wniosek o wpisanie ich do rejestru wyborców złożyli
przed zarządzeniem wyborów (np. w związku z wyborami do Parlamentu
Europejskiego) oraz mogą zostać wpisani obywatele Unii Europejskiej,
którzy wniosek o ich wpisanie do rejestru wyborców złożą nie później niż
30 dnia po zarządzeniu wyborów. II. Prawo
wybieralności (bierne prawo wyborcze) w wyborach do rad gmin, rad
powiatów i sejmików województw 1. Obywatel
polski może być wybranym (kandydować) na radnego do rady gminy,
rady powiatu i sejmiku województwa jeżeli: 1) ma prawo wybierania w wyborach do rad gmin, rad
powiatów i sejmików województw; 2) stale
zamieszkuje na obszarze działania danej rady; 3) nie był karany za przestępstwo umyślne ścigane z
oskarżenia publicznego prawomocnym wyrokiem sądu; 4) nie zapadł wobec niego prawomocny wyrok warunkowo
umarzający postępowanie karne w sprawie popełnienia przestępstwa
umyślnego ściganego z oskarżenia publicznego; 5) nie zapadło wobec niego prawomocne orzeczenie sądu
stwierdzające utratę prawa wybieralności w związku ze złożeniem
niezgodnego z prawdą oświadczenia lustracyjnego. 2. Obywatel Unii Europejskiej ma wyłącznie prawo
wybieralności na radnego rady gminy, jeżeli: 1) ma prawo wybierania w wyborach do rady gminy; 2) stale zamieszkuje na obszarze tej gminy i jest
wpisany do rejestru wyborców w gminie; 3) nie
został pozbawiony praw wyborczych w kraju członkowskim Unii
Europejskiej; którego jest obywatelem; 4) nie
był karany na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej za przestępstwo
umyślne ścigane z oskarżenia publicznego; 5) nie zapadł wobec niego na obszarze
Rzeczypospolitej Polskiej prawomocny wyrok warunkowo umarzający
postępowanie karne w sprawie popełnienia przestępstwa umyślnego
ściganego z oskarżenia publicznego. III. Prawo
wybieralności (bierne prawo wyborcze) w wyborach wójta, burmistrza i
prezydenta miasta 1. Obywatel
polski może być wybranym (kandydować) w wyborach wójta, burmistrza
lub prezydenta miasta, jeżeli: 1) ma prawo
wybieralności w wyborach do rady gminy; 2) najpóźniej
w dniu wyborów kończy 25 lat; 3) nie był
karany za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego
prawomocnym wyrokiem sądu; 4) nie zapadł
wobec niego prawomocny wyrok warunkowo umarzający postępowanie karne w
sprawie popełnienia przestępstwa umyślnego ściganego z oskarżenia
publicznego; 5) nie zapadło
wobec niego prawomocne orzeczenie sądu stwierdzające utratę prawa
wybieralności w związku ze złożeniem niezgodnego z prawdą oświadczenia
lustracyjnego. Uwaga! Kandydat
na wójta (burmistrza lub prezydenta miasta) nie musi stale zamieszkiwać
na obszarze gminy, w której kandyduje. 2. Obywatel Unii Europejskiej nie ma prawa
wybieralności w wyborach wójta, burmistrza i prezydenta miasta. Uwaga! Stosownie
do wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 24 listopada 2008 r. sygn.
akt K 66/07 (Dz. U. Nr 214, poz. 1354), w przypadku prawomocnego
skazania za przestępstwo umyślne, ścigane z oskarżenia publicznego
pozbawienie prawa wybieralności następuje na czas określony okresem
ewidencjonowania w rejestrze skazanych (Krajowym Rejestrze Karnym).
Natomiast w przypadku warunkowego umorzenia postępowania karnego,
pozbawienie biernego prawa wyborczego następuje na okres próby, wskazany
w warunkowym umorzeniu postępowania. Oznacza to, że osoby wobec których
zapadł prawomocny wyrok skazujący za przestępstwo umyślne, ścigane z
oskarżenia publicznego nie mają biernego prawa wyborczego, tj. nie mogą
kandydować w wyborach do organów jednostek samorządu terytorialnego w
okresie, w którym są wpisane do ewidencji Krajowego Rejestru Karnego.
Natomiast osoby, wobec których warunkowo umorzono postępowanie karne za
przestępstwo umyślne, ścigane z oskarżenia publicznego nie mają prawa
wybieralności, tj. nie mogą kandydować w okresie próby wskazanym przez
Sąd w warunkowym umorzeniu postępowania. IV. Udział w głosowaniu Głosowanie w
wyborach do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw oraz w wyborach
wójtów, burmistrzów i prezydentów miast odbywa się wyłącznie na
terytorium Rzeczypospolitej Polskiej w utworzonych obwodach głosowania. Wyborcy głosują w obwodzie głosowania właściwym dla
miejsca ich stałego zamieszkania. Zaświadczeń o prawie do głosowania
poza miejscem stałego zamieszkania nie wydaje się. W obwodach głosowania utworzonych w szpitalach,
zakładach pomocy społecznej, zakładach karnych oraz aresztach śledczych
będą mogli głosować tylko ci wyborcy, którzy są wpisani do stałego
rejestru wyborców w gminie, na terenie której położony jest szpital lub
zakład. 1. Głosowanie
obywateli polskich w miejscu stałego zamieszkania Wyborcy będący obywatelami polskimi, którzy są
zameldowani na pobyt stały na obszarze gminy, a nie złożyli wniosku o
wpisanie do stałego rejestru wyborców w innym miejscu oraz wyborcy
będący obywatelami polskimi, którzy zostali wpisani do rejestru wyborców
na własny wniosek, na podstawie stałego rejestru wyborców zostaną
wpisani z urzędu do spisów wyborców sporządzanych dla poszczególnych
obwodów głosowania. Wyborcy, którzy
są zameldowani na pobyt czasowy (przebywają czasowo) i nie zostali
wpisani do stałego rejestru wyborców w gminie właściwej dla miejsca
czasowego zameldowania (pobytu) zostaną ujęci w spisach wyborców w
miejscu ich zameldowania na pobyt stały. 2. Głosowanie
obywateli Unii Europejskiej niebędących obywatelami polskimi Obywatele Unii Europejskiej niebędący obywatelami
polskimi, stale zamieszkali na obszarze gminy, posiadający prawo
wybierania mogą uczestniczyć w wyborach pod warunkiem, że najpóźniej w
30. dniu po zarządzeniu wyborów złożą w urzędzie gminy wniosek o
wpisanie do stałego rejestru wyborców. Warunek powyższy nie dotyczy
tych obywateli Unii Europejskiej, którzy są wpisani do stałego rejestru
wyborców, w związku z udziałem w wyborach do Parlamentu Europejskiego. Do wniosku należy załączyć: 1) kserokopię ważnego dokumentu stwierdzającego
tożsamość wnioskodawcy; 2) pisemną
deklarację, w której wnioskodawca poda: swoje obywatelstwo i adres
stałego zamieszkania w Polsce, nazwę okręgu wyborczego albo miejscowości
w państwie swojego pochodzenia, gdzie jest umieszczony w rejestrze
wyborców; 3) oświadczenie,
że zamierza korzystać z czynnego prawa wyborczego tylko w Polsce oraz
oświadczenie, że w państwie swojego pochodzenia nie został pozbawiony
czynnego prawa wyborczego. Obywatele
Unii Europejskiej niebędący obywatelami polskimi, którzy nie zostaną
wpisani do stałego rejestru wyborców zgodnie z tymi zasadami nie będą
mogli uczestniczyć w wyborach. Wpisani
do stałego rejestru wyborców obywatele Unii Europejskiej niebędący
obywatelami polskimi zostaną z urzędu umieszczeni w spisach wyborców w
miejscu stałego zamieszkania w Polsce. 3. Głosowanie
poza miejscem stałego zamieszkania odbywa się wyłącznie w szpitalach,
zakładach pomocy społecznej, zakładach karnych aresztach śledczych. Wyborcy, którzy będą przebywać w dniu wyborów w
wymienionych placówkach i są wpisani do stałego rejestru wyborców w
gminie, na terenie której znajduje się ta jednostka zostaną wpisani do
spisów wyborców sporządzonych dla obwodów głosowania utworzonych w tych
jednostkach i będą mogli głosować w tych obwodach. Kierownik jednostki powiadamia osoby przebywające w
jednostce, że zostaną skreślone ze spisu wyborców w miejscu ich stałego
zameldowania. Obywatel Unii
Europejskiej niebędący obywatelem polskim może zostać wpisany do spisu
wyborców w wyżej wymienionej jednostce pod warunkiem, że wcześniej
został wpisany do stałego rejestru wyborców w miejscu stałego
zamieszkania. Wyborca wpisany
do spisu wyborców w wyżej wymienionej jednostce zostanie z urzędu
skreślony ze spisu w miejscu stałego zamieszkania. 4. Wyborca niepełnosprawny może głosować w
wybranym przez siebie obwodzie głosowania dostosowanym do potrzeb osób
niepełnosprawnych na obszarze gminy, w której stale zamieszkuje. W tym
celu powinien on złożyć wniosek o dopisanie do spisu wyborców w wybranym
obwodzie. Wniosek składa się w urzędzie gminy najpóźniej w 5. dniu
przed dniem wyborów, tj. do dnia 16 listopada 2010 r. Uwaga! Wyborca posiadający orzeczenie o
znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności albo równoznaczne
orzeczenie organu rentowego, jak również wyborca, który najpóźniej w
dniu głosowania ukończy 75 lat może głosować przez pełnomocnika.
Szczegółowe informacje na temat głosowania przez pełnomocnika zawarte są
w odrębnej informacji Państwowej Komisji Wyborczej. V. Niepołączalność mandatu radnego i wójta oraz
niepołączalność tych mandatów z mandatem posła, senatora i posła do
Parlamentu Europejskiego 1. Przepisy
ustawy z dnia 16 lipca 1998 r. - Ordynacja wyborcza do rad gmin, rad
powiatów i sejmików województw (Dz. U. z 2003 r. Nr 159, poz. 1547, z
późn. zm.) oraz ustawy z dnia 20 czerwca 2002 r. o bezpośrednim wyborze
wójta, burmistrza i prezydenta miasta (Dz. U. Nr 113, poz. 984, z późn.
zm.) nie ograniczają możliwości jednoczesnego kandydowania na radnego i
na wójta (burmistrza, prezydenta miasta) przez osobę posiadającą prawo
wybieralności na obie funkcje, także zgłoszoną przez różne komitety
wyborcze. Natomiast w przypadku jednoczesnego wyboru na radnego i
wójta (burmistrza prezydenta miasta), zgodnie z art. 190 ust. 1 pkt 2b
Ordynacji wyborczej, mandat radnego wygasa. 2. Przepisy powołanych ustaw nie ograniczają również
możliwości kandydowania na radnego i/lub na wójta (burmistrza,
prezydenta miasta) przez osobę sprawującą mandat posła, senatora lub
posła do Parlamentu Europejskiego. W
przypadku wyboru na radnego lub wójta, burmistrza i prezydenta miasta: 1) osoby sprawującej mandat posła lub senatora,
stosownie do art. 177 ust. 1 pkt 5 lit. a i d oraz art. 213 ust. 1 pkt 7
lit. a i d ustawy z dnia 12 kwietnia 2001 r. - Ordynacja wyborcza do
Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej
(Dz. U. z 2007 r. Nr 190, poz. 1360, z późn. zm.), mandat posła lub
senatora wygasa; 2) osoby
sprawującej mandat posła do Parlamentu Europejskiego, stosownie do
art.142 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 23 stycznia 2004 r. Ordynacja
wyborcza do Parlamentu Europejskiego (Dz. U. z 2004 r. Nr 25, poz. 219, z
późn. zm.) mandat posła do Parlamentu Europejskiego wygasa,
jeżeli nie złoży on Marszałkowi Sejmu, w terminie 14 dni od dnia wyboru
na radnego lub wójta, burmistrza, prezydenta miasta), oświadczenia o
zrzeczeniu się mandatu radnego lub wójta, burmistrza i prezydenta
miasta. Przewodniczący
Państwowej Komisji Wyborczej: Stefan J. Jaworski |